مطالعه بیولوژی دو گونه تازه وارد فرفیون خوابیده (euphorbia maculata) و فرفیون ناجوربرگ (e. heterophylla) به مزارع سویا در استان گلستان

به منظور بررسی بیولوژی دو گونه تازه وارد فرفیون خوابیده (euphorbia maculata) و فرفیون ناجوربرگ (euphorbia heterophylla) به مزارع سویای (glycine max) استان گلستان، مجموعه ای از مطالعات آزمایشگاهی، گلخانه ای و مزرعه ای در دانشگاه فردوسی مشهد در سال های 91-1390به اجرا در آمد. مطالعات آزمایشگاهی شامل بررسی اثر دماهای ثابت، نور، دماهای متناوب، تنش های شوری و خشکی، پیش تیمار دماهای بالا و ph بر جوانه زنی و همچنین، زنده مانی بذور در آب و اثر عصاره اندام هوایی دو گونه بر جوانه زنی گیاه سویا بود. در مطالعات گلخانه ای، اثر عمق کاشت، تیمار غرقاب بر سبز شدن گیاهچه دو گونه، رقابت درون گونه ای بر خصوصیات رشدی دو گونه فرفیون و اثر بقایای دو گونه علف هرز بر سبز شدن و رشد گیاه سویا بررسی شد. آزمایش های مزرعه ای شامل ارزیابی اثر تراکم های مختلف دو گونه علف هرز بر رشد آنها و مطالعه فنولوژی دو گونه در شرایط آب و هوایی مشهد بود. پایداری بذور در خاک نیز در فضای آزاد بررسی گردید. نتایج نشان داد بالاترین درصد جوانه زنی هردو گونه علف هرز در دمای 35 درجه سانتی گراد در شرایط 14 ساعت روشنایی بدست آمد. دمای پایه، بهینه و بیشینه جوانه زنی برای فرفیون خوابیده به تر تیب 8/19، 8/38 و 7/50 درجه سانتی گراد و برای فرفیون ناجوربرگ به ترتیب7/8، 8/32 و 8/50 درجه سانتی گراد برآورد شد. فرفیون خوابیده در دمای متناوب 20/10 درجه سانتی گراد جوانه نزد و حداکثر جوانه زنی (بالای 90 درصد) در دماهای 35/25، 40/30 و 45/35 درجه سانتی گراد رخ داد. جوانه زنی فرفیون ناجوربرگ در همه دماهای متناوب (به استثنای دمای 45/35) بالای 85 درصد بود. با افزایش تنش خشکی از درصد جوانه زنی فرفیون خوابیده کاهش یافت و در پتانسیل اسمزی 8/0- مگاپاسکال کاملاً متوقف شد. درصد جوانه زنی فرفیون ناجوربرگ در پتانسیل های اسمزی کمتر از 4/0- مگاپاسکال در همه دماها، روند کاهشی داشت. جوانه زنی فرفیون خوابیده و فرفیون ناجوربرگ با افزایش تنش شوری کاهش یافت. درصد جوانه زنی در تمام سطوح شوری در دمای 35 درجه سانتی گراد بیشتر از دماهای دیگر بود. جوانه زنی بذور مرطوب فرفیون خوابیده در معرض پیش تیمار دمای بالای 140 درجه سانتی گراد به مدت 5 دقیقه بازداشته شد. بذور فرفیون ناجوربرگ که برای مدت 5 دقیقه در معرض دماهای 120 و 140 درجه سانتی گراد قرار گرفتند، کاملاً از بین رفتند. گیاهچه های فرفیون خوابیده و فرفیون ناجوربرگ به-ترتیب از عمق 5/0-2/0 و 4-5/0 سانتی متر سبز شدند. زنده مانی بذور فرفیون خوابیده و فرفیون ناجوربرگ به ترتیب 63 و 6 روز پس از غوطه وری در آب از بین رفت. بذور هردو گونه در شرایط غرقاب، قادر به جوانه زنی نبودند و پس از زهکش، درصد سبز شدن فرفیون خوابیده و فرفیون ناجوربرگ در تیمار 12 روز غرقاب به ترتیب 57 و 90 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. بذور فرفیون خوابیده، قوه نامیه خود را به مدت 11 ماه در خاک کاملاً حفظ کردند. رقابت درون-گونه ای باعث کاهش وزن اندام هوایی این دو علف هرز گردید. بقایای دو علف هرز اثر تحریک کننده بر رشد اندام هوایی سویا داشته، اما اثر بازدارنده بر رشد ریشه و میزان کلروفیل داشتند.